Zamek Kapituły Warmińskiej w Olsztynie powstał na miejscu drewniano-ziemnej strażnicy z wieżą w zakolu Łyny. Kapituła katedralna w Warmii, która sprawowała władzę nad kilkoma miastami postanowiła wybudować na jej miejsce murowany zamek.
Budowa Zamku w Olsztynie
Budowa trwała od 1348 do 1353 roku, kiedy Olsztyn uzyskał już prawa miejskie. Zamek miał pełnić przede wszystkim funkcje obronne, ale był również siedzibą dla administratora kapituły. W XIV wieku budowla składała się tylko z jednego skrzydła i dziedzińca w kształcie czworokąta. Zamek otoczony był wówczas murami obronnymi i fosą. W XV wieku dobudowano kolejne skrzydło z zachodniej strony, a w wieku XVI przebudowano istniejącą wcześniej wieżę znajdującą się po zachodniej stronie dziedzińca. Wieżę podwyższono do 40 m i nadano jej okrągły kształt. Przebudowano również mury obronne – wzmocniono je basztami i połączono z murami miejskimi. Zamek Kapituły Warmińskiej był ważnym punktem w trakcie wojen polsko-krzyżackich i wiele razy przechodził w ręce Polaków i Krzyżaków.
Mikołaj Kopernik na Zamku w Olsztynie
Najsłynniejszym mieszkańcem budynku był Mikołaj Kopernik, który zarządzał dobrami kapituły w Olsztynie w latach 1516-1521. Dzięki niemu w 1521 roku zamek został skutecznie obroniony przed kolejnym atakiem Krzyżaków, którzy chcieli ponownie go opanować. Do dzisiaj na jednej ze ścian można podziwiać oryginalną tablicę astronomiczną pozostawioną przez Kopernika. W kolejnych latach w zamku zatrzymywali się słynni pisarze jak Jan Dantyszek, Marcin Kromer oraz Ignacy Krasicki. W 1772 roku Polska znalazła się pod zaborami, a zamek stał się własnością państwową Królestwa Prus. Na początku XX wieku powstała tutaj siedziba prezydenta olsztyńskiej rejencji i budynek został gruntownie wyremontowany. W roku 1921 władze niemieckie stworzyły w zamku muzeum etnograficzne. Po II wojnie światowej budowla została siedzibą Muzeum Mazurskiego, które przemianowano później na Muzeum Warmii i Mazur.
